(DİYANET KAYNAKLARINDAN ÖZET)
PEYGAMBERİMİZİN VEDA HACCI VE HUTBESİ
- Peygamberimiz Ramazan aylarında her gece Cebrail ile buluşur ve o zaman kadar nazil olan ayetleri okurdu.
- Hicretin 10. Yılı Ramazan ayında (Aralık 631) Cebrail kendisine Kur’an’ı iki defa okuttu.
- Peygamberimiz bunu ecelin yaklaştığına işaret olarak gördü ve kızı Fâtıma ile paylaştı.
- Her yıl Ramazan ayında on gün itikâfa giren Peygamberimiz bu son Ramazan’da 20 gün itikâfa girdi.
- Aynı yıl (10/632) Peygamberimiz hacca gitmek için hazırlık yaptı.
- Bütün Müslümanların hac yolculuğuna katılmasını istedi.
- 26 Zilkade 10 (23 Şubat 632) tarihinde yanında hanımları ve kızı Hz. Fâtıma da varken; muhacirler, ensar ve Medine’ye gelen kabilelerden oluşan Müslümanlarla birlikte yola çıktı.
- Zülhuleyfe’de ihrama girdi.
ZÜLHULEYFE: Hac veya umre maksadıyla Medine’den Mekke’ye gidenlerin ihrama girdikleri mîkāt yeri.
- Yolda kendisine katılanlarla birlikte, Kasvâ adlı devesiyle Mekke’ye ulaştı. (4 Zilhicce)
- Umre yaptı. Etbah mevkiinde kendisi için kurulan çadırda kaldı.
- 8 Zilhicce Perşembe günü Mekke’den ayrıldı. Mina’ya gitti ve orada geceledi.
- 9 Zilhicce Cuma günü güneş doğduktan sonra, Müzdelife yoluyla Arafat’a hareket etti. Kendisi için Nemire’de kurulan çadıra yerleşti.
- Öğle ve ikindi namazlarını birleştirerek kıldı.
- Öğle üzeri Arafat vadisinde 120.000’i aşan ashabına Veda Hutbesi olarak anılan konuşmasını yaptı.
ZÜLHULEYFE: Hac veya umre maksadıyla Medine’den Mekke’ye gidenlerin ihrama girdikleri mîkāt yeri.
MÜZDELİFE: Hacda Arafat vakfesinden sonra ikinci vakfenin yapıldığı yer.
ARAFAT: Mekke’nin doğusunda, haccın en önemli rüknü olan vakfenin yapıldığı yer.
VEDA HUTBESİ: Resûl-i Ekrem Vedâ haccı (10/632) sırasında Arafat, Mina ve Akabe gibi yerlerde ashaba hitap etmiş ve kısa, veciz bir şekilde tavsiyelerde bulunmuştur. Bu hitabeler, Câhiz’in el-Beyân ve’t-tebyîn (II, 31-33) adlı eseri başta olmak üzere bazı tarih kitaplarında derlenerek uzunca bir Vedâ hutbesi metni teşkil edilmiştir. “Hutbetü’l-vedâ” ifadesini ilk defa Câhiz kullanmış, bu ifade daha sonraki müelliflerce de benimsenmiştir.
Hz. Peygamber’in bu hutbelerinde söylediği sözler âdeta bir vedalaşma gibidir. Orada bulunanların şahsında bütün ümmetine mesajlar veren Resûlullah, hitabelerinin sonunda ashaba Allah’ın kendisine verdiği tebliğ görevini yerine getirip getirmediğini sormuş ve “evet” cevabını alınca, “Tebliğ ettim Allah’ım, şahit ol!” demiştir.
Vedâ hutbelerinde bütün insanlara yönelik evrensel mesajlar olduğu gibi kul haklarını ilgilendiren konular da ele alınmıştır.
Güvenilir kaynaklardaki rivayetlerden derlenen VEDA HUTBELERİ metni ana hatlarıyla şöyledir:
Hz. Peygamber Allah’a hamd ve senâdan sonra şöyle buyurdu:
- Ey insanlar! Bilmiyorum, belki de bugünden sonra burada sizinle bir daha buluşamayacağım. Allah’ın rahmeti bugün sözümü işitip onu iyice kavrayanların üzerine olsun!
- Benim bu sözlerimi burada bulunanlar bulunmayanlara bildirsin. Olabilir ki bildirilen kimse burada bulunandan daha iyi anlar ve itaat eder.
- Ey insanlar! Biliniz ki rabbiniz birdir, atanız da birdir. Bütün insanlar Âdem’den gelmiş, Âdem de topraktan yaratılmıştır.
- Arap’ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap’a, beyazın siyaha, siyahın da beyaza hiçbir üstünlüğü yoktur. Allah katında üstünlük ancak takvâ iledir.
- Biliniz ki bu şehriniz Mekke, bugününüz arefe ve bu ayınız zilhicce nasıl mukaddes ve dokunulmaz ise mallarınız ve canlarınız da aynı şekilde dokunulmazdır.
- Câhiliye devrindeki her türlü ribâ kaldırılmıştır, ayağımın altındadır. Fakat ana paranız sizindir. Ne haksızlık edin ne de haksızlığa uğrayın. Kaldırdığım ilk faiz amcam Abbas b. Abdülmuttalib’in faizidir.
- Câhiliye devrinin kan davaları da kaldırılmıştır. Kaldırdığım ilk kan davası akrabalarımdan Rebîa b. Hâris b. Abdülmuttalib’in oğlu Âmir’in kan davasıdır.
- Ey insanlar! Kadınların haklarına riayet etmenizi ve bu hususta Allah’tan korkmanızı tavsiye ederim. Siz kadınları Allah’ın emaneti olarak aldınız. Onların namus ve iffetini Allah adına söz vererek helâl edindiniz.
- Dikkat edin! Sizin kadınlar üzerinde hakkınız olduğu gibi onların da sizin üzerinizde hakları vardır. Sizin onlar üzerindeki hakkınız iffet ve namuslarını korumalarıdır. Kadınların sizin üzerinizdeki hakları geleneklere uygun biçimde yiyecek ve giyeceklerini sağlamanızdır.
- Kadınlar hususunda Allah’tan korkun ve onlara en iyi şekilde davranın.
- Ashabım! Bugün şeytan sizin şu topraklarınızda yeniden saltanat ve nüfuz kurma ümidini ebediyen kaybetmiştir. Fakat size yasakladığım şeyler dışında küçük gördüğünüz şeylerde şeytana uyarsanız bu da onu sevindirir ve cesaret verir.
- Sözümü iyi dinleyin ve belleyin.
- Müslüman Müslümanın kardeşidir. Bir Müslümanın malı rızası olmadan diğer bir Müslümana helâl olmaz. Sakın zulmetmeyin.
- Herkes ancak kendi işlediği suçtan sorumludur. Baba oğlunun, oğul da babasının suçundan sorumlu tutulamaz.
- Allah her vârisin mirastan payını tayin etmiştir. Artık bir vârisin diğer mirasçıları mahrum edecek şekilde vasiyette bulunulması helâl değildir.
- Çocuklar babalarından başkasına nisbet edilemez.
- Ödünç alınan şeyler sahibine geri verilmelidir. Yararlanılmak üzere alınan şeyler de sahiplerine iade edilmelidir. Borçlar ödenmelidir.
- Birinin borcunu üstlenen kefil de o borcu ödemelidir.
- Kimin yanında bir emanet varsa onu sahibine iade etsin.
- Rabbiniz olan Allah’tan sakının, O’na kulluk edin. Beş vakit namazınızı kılın. Ramazan ayında oruç tutun, hac ibadetini yerine getirin, mallarınızın zekâtını gönül hoşluğuyla verin.
- Yöneticilerinize Allah’ın kitabına uydukları sürece itaat edin ve böylece rabbinizin cennetine girin.
- Benden sonra küfre ve sapkınlığa düşüp birbirinizin boynunu vurmayın.
- Benden sonra hiçbir peygamber gelmeyecektir.
- Ey müminler! Size iki emanet bırakıyorum. Onlara sımsıkı sarıldığınız takdirde bir daha asla yolunuzu şaşırmazsınız. Bunlar Allah’ın kitabı Kur’an’la Peygamberinin sünnetidir (veya Ehl-i beyti).
- Daha sonra Resûlullah, “Ey insanlar! Yarın beni sizden soracaklar. O zaman ne diyeceksiniz?” deyince ashap, “Allah’ın risâletini tebliğ ettin, görevini yaptın, bize nasihatte bulundun diye şahitlik ederiz” dediler. Bunun üzerine Resûlullah şehâdet parmağını semaya doğru kaldırdı, sonra da insanlara doğru çevirip indirerek, “Şahit ol yâ rab, şahit ol yâ rab, şahit ol yâ rab!” dedi.
- Peygamberimiz Arafat’tan ayrılmadan önce inen ayet İslâm dini hakkında şu hükmü içeriyordu:
“Bugün size dininizi kemâle erdirip nimetimi tamamladım ve sizin için din olarak İslâm’ı seçtim.” (Maide Suresi 5/3)
- Peygamberimiz Arafat’tan ayrıldıktan sonra Müzdelife’ye ulaştı. Burada akşam ve yatsı namazlarını birlikte kıldı. Sabah namazını da eda ettikten sonra Cemretü’l-Akabe’ye vardı.
- Her defasında tekbir getirerek yedi taş attı (şeytan taşlama).
- Oradan Mina’ya geçti ve burada da ashabına bir konuşma yaptıktan sonra kurbanını kesti.
- Sonra tıraş olup ihramdan çıktı ve Kâbe’ye gelerek tavaf etti.
- Tekrar Mina’ya döndü cemreleri tamamladı (şeytan taşlamayı.)
- Ertesi gün Mekke’ye döndü ve güneş doğmadan önce veda tavafını yaptı.
- Bayramın beşinci günü Peygamberimizin izniyle Mekke ve Medine dışından gelen hacılar memleketlerine dönmek üzere ayrıldılar.
- Peygamberimiz de muhacir ve ensarla birlikte hac vazifesini tamamlamış ve Müslümanlara öğretmiş olarak Medine’ye döndü.
ÖNEMLİ NOT: Burada yazılanlar şahsi kanaat ve kulaktan dolma bilgiler değildir. Kitaplardan çıkartılan özetlerdir.
KAYNAK:
HZ. MUHAMMED’İN HAYATI, PROF. DR. CASİM AVCI – MEVLANA İDRİS, DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI YAYINLARI;
TÜRKİYE DİYANET VAKFI İSLAM ANSİKLOPEDİSİ.
Fikirhâne 